Mae’r amser hwnnw o’r flwyddyn wedi cyrraedd eto! Mae’n ganol haf ac rydyn ni eisoes wedi gweld olyniaeth drawiadol o blanhigion gwyllt yn blodeuo yn ystod y misoedd diwethaf. Nawr ein bod ni wedi ffarwelio â blodau’r gwynt a’r ddraenen wen yn dechrau pylu, rydyn ni’n croesawu toreth y tegeirianau.

Mae ein gwarchodfeydd ni yng Nghymru yn gartref i amrywiaeth enfawr o flodau gwyllt, ond mae’r ddwy yn enwog yn genedlaethol am eu poblogaethau o degeirianau llydanwyrdd.

Mae tegeirianau llydanwyrdd yn blanhigion cain, hardd, gydag un pigyn blodeuog yn cynnwys llawer o flodau gwyrdd golau, hufennog. Mae pob blodyn yn debyg i wyfyn bach (neu löyn byw) yn hedfan, gyda’i adenydd yn ymestyn allan. Maen nhw’n bersawrus ac i’w gweld yn tyfu mewn ystod amrywiol o gynefinoedd, o rostiroedd a chorsydd i goetiroedd, ond yn fwyaf cyffredin maent i’w gweld mewn glaswelltiroedd a dolydd heb eu haflonyddu.

Y gwahaniaeth rhwng y y Tegeirian Llydanwyrdd Mwyaf a’r Tegeirian Llydanwyrdd Lleiaf

Tegeirianau’r DU mewn helynt

Yn anffodus, mae’r ddwy rywogaeth yma’n prinhau’n ddramatig yn genedlaethol. Tegeirian Llydanwyrdd Mwyaf sy’n gwneud orau o’r ddwy rywogaeth, ond mae’n parhau i gael ei ddosbarthu fel Dan Fygythiad Agos yn y DU. Mae’r Tegeirian Llydanwyrdd Lleiaf wedi’i asesu’n Fregus ar Restr Goch Planhigion Fasgwlaidd y DU ac mae wedi diflannu o dros hanner ei amrediad blaenorol yn ystod y 50 mlynedd diwethaf.

Mae’r dirywiad ar draws y ddwy rywogaeth oherwydd newidiadau mewn rheolaeth ar laswelltir amaethyddol – mae angen rheolaeth gyson ar y rhywogaethau hyn dros gyfnod hir i ffynnu. Gallai newid niweidiol mewn defnydd tir gynnwys gormod (neu rhy ychydig) o bori, draenio caeau, a hyd yn oed ychwanegu gwrtaith cemegol. Mae’r tegeirianau’n dibynnu ar ffwng pridd i oroesi, a gall cemegau amaethyddol ladd y rhwydwaith cynnal bywyd anweledig yma.

Diolch byth, gan fod eu cynefinoedd yn ddiogel ac yn cael eu gwarchod yn ein gwarchodfeydd ni, mae’r rhywogaethau yma’n parhau i ffynnu.   I fod yn sicr o hyn, bob blwyddyn rydyn ni’n cymryd rhan yn y cyfrif Tegeirianau Llydanwyrdd i fonitro sut mae ein poblogaethau ni o’r planhigion hardd yma’n gwneud.

Canlyniadau Cyfrif y Tegeirianau Llydanwyrdd 2023

Pam rydyn ni’n cyfrif ein Tegeirianau Llydanwyrdd?

Mae monitro sut maen nhw’n gwneud yn rhan bwysig o ddeall ein gwarchodfeydd ni, a gwneud dewisiadau rheoli da. Mae ein dwy warchodfa natur ni yng Nghymru yn Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA), ac mae’r ddwy yn rhestru’r Tegeirianau Llydanwyrdd fel nodwedd hysbysu – felly mae dyletswydd gyfreithiol i sicrhau bod y poblogaethau’n parhau mewn cyflwr da.

Beth sydd yn ei flodau ym mis Mai?

Gallwch hefyd ddod o hyd i’r rhywogaethau o blanhigion sy’n blodeuo gynharaf yn torri trwodd yng Nghae Blaen-dyffryn ym mis Mai. Os edrychwch chi’n ofalus, gallwch hefyd ddod o hyd i arwyddion hardd eraill, fel dail pluog y Carwy Droellennog Carum verticillatum (‘Blodyn Sirol’ Sir Gaerfyrddin) yn procio drwodd.

Darganfod Tegeirianau yng Nghaeau Tan y Bwlch

Mae ein gwarchodfa natur ni yng Ngogledd Cymru, ar lethr bryn uwchben Clynnog-Fawr ar Benrhyn Llŷn, yr un mor adnabyddus am ei phoblogaeth o Degeirianau Llydanwyrdd Mwyaf sydd yn eu miloedd ar y safle.

Beth arall sydd yn ei flodau yn y gwanwyn?

Mae’r tegeirianau eisoes i’w gweld ar y ddôl ac mae’r Gribell Felen Rhinanthus minor yn dechrau blodeuo.

Mae rhywbeth hyfryd iawn am yr ymdeimlad o addewid a geir o laswelltiroedd llawn blodau yr adeg yma o’r flwyddyn. A theimlad na allwch chi aros i ddod yn ôl i weld beth ddewch chi ddod o hyd iddo y tro nesaf.

Mae Caeau Tan y Bwlch yn cael eu rheoli ar ran Plantlife gan Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru.

Sut mae ymweld â gwarchodfa natur Plantlife yng Nghymru?

I gael mwy o fanylion am ymweld â’n gwarchodfeydd natur ni yng Nghymru yn y gwanwyn a thrwy gydol y flwyddyn, ewch i’n tudalen gwarchodfeydd ni yma Gwarchodfeydd Natur Cymru – Plantlife