Read in: English Cymraeg

Beth ydi’r Mwsogl yma: Cynghorion Adnabod i Ddechreuwyr

Yn 2022 wynebodd Lizzie Wilberforce yr her o geisio dysgu adnabod rhai o rywogaethau mwyaf cyffredin Prydain o fwsoglau a llysiau’r afu, ger ei chartref yng ngorllewin llaith a mwsoglyd Cymru.

Wedi fy ysbrydoli gan Couch to 10 Mosses Lief Bersweden ar Twitter, fe wnes i benderfynu rhoi cynnig arni a dysgu adnabod rhai mwsoglau a llysiau’r afu fy hun, yn annibynnol, ar fy nheithiau cerdded.

Rydw i wedi bod â diddordeb erioed mewn adnabod planhigion, hyd yn oed yn blentyn. Fel oedolyn, rydw i nawr yn gallu adnabod y rhan fwyaf o’r rhywogaethau cyffredin yn fy ardal, ond mae llawer iawn i’w ddysgu o hyd. Roedd bryoffytau, sy’n cael eu hadnabod fel mwsoglau a llysiau’r afu, yn fwy fyth o ddirgelwch i mi.

Roeddwn i bob amser wedi gwerthfawrogi estheteg eu clogynnau gwyrdd meddal sy’n gorchuddio coetir llaith, a gwytnwch llwyr y rhywogaethau bychain, twmpathog sy’n byw yn amodau garw ein waliau cerrig sy’n cynhesu yn yr heulwen.

Roedd eu henwi, fodd bynnag, bob amser yn teimlo fel celfyddyd a oedd y tu hwnt i fy nghyrraedd i

Cynghorion adnabod Lizzie ar gyfer dechreuwyr

Y cam cyntaf yw gweld dim ond 1 neu 2 o rywogaethau diddorol ond toreithiog pan rydych chi allan am dro, ac wedyn dod â darn bach iawn ohonyn nhw adref i’w ‘allweddu’ – gan ddefnyddio canllaw adnabod i adnabod y rhywogaeth.

Dyma rai cynghorion sydd wedi fy helpu i, ar gyfer pan fyddwch chi wedi gweld eich rhywogaeth gyntaf o fwsogl.

1. Rhowch gynnig arni

Peidiwch â bod ofn! Mae gan fwsoglau a llysiau’r afu ychydig o enw am fod yn anodd, ond mae’n llawer o hwyl pan fyddwch chi’n mynd ati. Mae edrych ychydig yn agosach drwy lens llaw hefyd yn datgelu lefelau cwbl newydd o gymhlethdod a harddwch yn y planhigion gogoneddus yma.

2. Dod o hyd i ganllaw adnabod

Mae’r 2 gyhoeddiad yma wedi bod yn hynod ddefnyddiol fel canllawiau adnabod: ‘Mosses and Liverworts of Britain and Ireland’ gan Gymdeithas Fryolegol Prydain ydi’r llyfr rydw i wedi bod yn ei ddefnydio ar gyfer allweddu samplau, ac wrth gwrs mae lens llaw yn hanfodol.

Rydw i hefyd wedi canfod bod y llyfryn ‘A Field Guide to Bryophytes’ gan yr Ymddiriedolaeth Adfer Rhywogaethau wedi bod yn ddefnyddiol ar gyfer adnabod yn gyflym rai o’r rhywogaethau mwyaf cyffredin yr oeddwn yn debygol o ddod ar eu traws yn seiliedig ar gynefin.

3. Mae’n naturiol gwneud camgymeriadau

Mae gwneud camgymeriadai a mynd yn styc wedi bod yn rhan anochel o fod yn ddechreuwr. Rydw i wedi darganfod bod ap ffôn symudol Google Lens – er ei fod yn wael am adnabod rhywogaethau, weithiau’n gallu gwneud digon i fy nhywys i gyfeiriad newydd os ydw i wedi mynd yn anghywir yn gynnar yn yr allweddu.

4. Dysgu oddi wrth bobl eraill

Bydd arweinlyfr yn mynd â chi at y rhywogaeth iawn, ond ni fydd bob amser yn dweud wrthych chi pa un neu ddwy nodwedd yw’r hawsaf i’w gweld yn y maes – bydd arbenigwr yn eich helpu chi i ddysgu’r llwybr byr hwnnw’n llawer cyflymach.

Mae fy nghofnodwr sirol i, Sam Bosanquet, wedi bod yn hynod amyneddgar a chymwynasgar. Gallai eich cofnodwr sirol lleol fod â mynediad at fapiau dosbarthu fel Fflora Sirol Sir Gaerfyrddin gan Sam, sy’n dda ar gyfer gwirio – chwiliwch am eich cofnodwr sirol yma.

Rydw i hefyd wedi ymuno â Chymdeithas Fryolegol Prydain yn ddiweddar, sy’n rhoi mynediad i mi at grwpiau a digwyddiadau cofnodi cefnogol.

5. Cofleidio’r tymhorau

Rydw i hefyd wedi gorfod derbyn bod fy nysgu i’n dymhorol – ond un o’r pethau gwych am fwsoglau a llysiau’r afu yw eu bod nhw wedi rhoi pethau newydd i mi eu gwneud tua diwedd y flwyddyn.

Mwynhau eich taith ddysgu

Weithiau mae’n teimlo fel un cam ymlaen a dau gam yn ôl, gydag enwau hir a nodweddion cymhleth rydw i’n cael anhawster eu cadw yn fy ymennydd. Fodd bynnag, mae ei chofleidio fel proses araf wedi golygu ei bod wedi bod yn hwyl bob amser.

Rydw i’n graddol wella o ran adnabod rhai o’r rhywogaethau mwyaf cyffredin yn y maes, a bob hyn a hyn, rydw i’n llenwi bwlch ar y mapiau dosbarthu hyd yn oed – sy’n helpu i warchod y rhywogaethau yma ar gyfer y dyfodol.

Mae gwir angen mwy o eiriolwyr a chofnodwyr ar gyfer bryoffytau. Felly, os ydych chi wedi meddwl am roi cynnig arni erioed, ond wedi meddwl eu bod nhw braidd yn heriol – peidiwch! Gosodwch darged o 10 i chi’ch hun a rhowch gynnig arni. Pwy a ŵyr i ble fydd yn mynd â chi nesaf?

Rhywogaeth neu ddwy i chwilio amdanyn nhw

Mae Thuidium tamariscinum yn enw braidd yn anodd ei gofio, ond mae ei strwythur cymhleth rhyfeddol tebyg i redyn yn nodedig iawn. Mae’n doreithiog yn y coetiroedd a’r cloddiau sy’n lleol i mi, ac mae’n un o’r mwsoglau cyntaf i mi ddysgu ei adnabod yn y maes.

Plagiochila asplenioides, llysiau’r afu deiliog mawr a oedd yn un o’r rhai cyntaf i ddal fy sylw i ar ymylon ffyrdd lleol.

Lawrlwythwch ein canllaw adnabod mwsoglau sy’n addas i ffonau symudol

Darganfyddwch enwau mwsoglau coedwig law dymherus a allai fod mewn coetiroedd yn eich ardal chi!

Lawrlwyrthwch

Beth ydi’r Mwsogl yma: Cynghorion Adnabod i Ddechreuwyr