Beth sy’n digwydd pan nad oes data? 

Mae pwysau aruthrol ar ddefnydd tir heddiw. Mae arnom ni angen tir ar gyfer ffermio, ar gyfer plannu coed, ar gyfer cynhyrchu ynni adnewyddadwy, ar gyfer tai: mae’r rhestr yn ddiddiwedd. Mae ein gallu ni i sicrhau adferiad byd natur yn dibynnu ar wneud penderfyniadau da wrth i ni gynllunio’r gweithgareddau hyn. Mae hynny yn ei dro yn sicrhau bod byd natur yn cael ei warchod, a’i adfer mewn gwirionedd, yn unol â thargedau a pholisïau’r llywodraeth.

Fodd bynnag, meddyliwch am hyn: mae cynlluniau ar droed i adeiladu stad fawr o dai newydd ar dir amaethyddol a oedd yn arfer cael ei bori gan ddefaid. Mae angen arolygon ecolegol. Fodd bynnag, nid yw chwiliad o gronfeydd data’n datgelu unrhyw gofnodion ffyngaidd, oherwydd nid oes unrhyw fycolegwyr maes wedi ymweld â’r tir erioed.

Mae’r ymgynghoriaeth ecolegol yn ymweld â’r safle yn yr haf, oherwydd dyma’r amser gorau i gynnal arolwg o blanhigion, adar a mamaliaid. Nid yw’n cyflogi mycolegydd. Nid yw’r planhigion yn y caeau mor ddiddorol â hynny – ac felly mae’r cynnig yn cael sêl bendith. Mewn gwirionedd, mae’r caeau’n eithriadol gyfoethog mewn capiau cwyr, ond does neb yn gwybod hynny, a does neb yn edrych. Mae’r safle’n cael ei golli heb gael ei gydnabod am ei fioamrywiaeth o gwbl. 

Beth allwn ni ei wneud i helpu ffyngau’r glaswelltir? 

Dydyn ni ddim wedi colli’r frwydr yn llwyr ac mae llawer o bethau y gallwn ni eu gwneud i fynd i’r afael â’r broblem hon. 

• Mae arnom ni angen i’r llywodraeth, cynllunwyr awdurdodau lleol, a datblygwyr, gydnabod bod y systemau presennol yn methu’n rheolaidd â nodi safleoedd sy’n bwysig i ffyngau, a gwneud yn siŵr bod yr effeithiau ar ein glaswelltiroedd hynafol ni sydd o bwysigrwydd rhyngwladol yn cael sylw gwell.
• Mae arnom ni angen gwell gwarchodaeth gyfreithiol i ffyngau. Er enghraifft, ar hyn o bryd dim ond 27 o rywogaethau sydd wedi’u gwarchod o dan Adran 7 Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, o gymharu â 51 o adar a 188 o infertebrata.
• Mae arnom ni angen mwy o fuddsoddiad mewn arolygu ffyngau cyn ymrwymo i newid defnydd tir. Mae hynny’n golygu hyfforddi a chyflogi mwy o fycolegwyr maes, ond hefyd gwneud mwy o ddefnydd, a gwell defnydd, o dechnegau newydd fel arolygon eDNA. Gall yr arolygon yma ganfod y ffyngau sy’n bresennol yn y pridd, a helpu i leihau ein dibyniaeth ni ar arolygon yn ystod tymor ffrwytho ffyngaidd yr hydref.
• Mae arnom ni angen mwy o ddata. Fe allwn ni i gyd helpu gyda hynny, drwy gofnodi ffyngau pan fyddwn yn eu gweld. Hyd yn oed os nad ydych chi’n arbenigwr, fe allwch chi gymryd rhan yn ein Waxcap Watch, sydd ond yn gofyn am liwiau’r ffyngau glaswelltir rydych chi’n eu gweld. Mae hyn yn helpu i nodi safleoedd o werth posibl. Pan gaiff gwerth safle ei ddeall a’i gofnodi, mae’n ei gwneud yn haws i ni ymladd i amddiffyn y gwerth hwnnw.