Y Prosiect Glaswelltiroedd Gwydn

Mae glaswelltiroedd Cymru yn wynebu bygythiadau cynyddol ac rydym yn gweithio i greu newid cadarnhaol.

Bydd y prosiect partneriaeth 3 blynedd hwn yn ymdrechu i adfer cyflwr rhai o’n mannau pwysicaf ni ar gyfer cynefinoedd glaswelltir.

Mae glaswelltiroedd Cymru yn wynebu bygythiadau cynyddol – o ddatblygiad, llygredd ac arferion rheoli tir anghynaliadwy. Rydym yn ymateb i’r heriau hyn drwy brosiect Glaswelltiroedd Gwydn – mewn partneriaeth ag Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru.

Bydd y prosiect hwn yn rhedeg am 3 blynedd tan fis Mawrth 2026, a byddwn yn gweithio gyda ffermwyr a pherchnogion tir i warchod, gwella ac adfer cynefinoedd glaswelltir lled-naturiol ledled Cymru.

Mae 40% o flodau gwyllt a ffyngau Cymru sydd dan fygythiad yn dibynnu ar laswelltiroedd lled-naturiol.

Volunteers counting orchids at Cae Blaen Dyffryn nature reserve

Glaswelltiroedd lled-naturiol yw un o gynefinoedd pwysicaf Cymru – ond yn aml maent yn cael eu hanwybyddu.

Mae gan y dolydd a’r porfeydd hyn rôl hollbwysig mewn perthynas â’r canlynol:

Adferiad natur
Gwydnwch y dirwedd
Darparu pori tymhorol
Gwella ansawdd dŵr
Dal a storio carbon
Lleihau llifogydd

Yn gwbl amlwg yn y dirwedd ar un adeg, dirywiodd y cynefinoedd hyn 90% yn ystod y ganrif ddiwethaf a bellach dim ond 9% o Gymru maen nhw’n ei orchuddio.

Beth yw glaswelltir lled-naturiol?

Glaswelltiroedd sydd heb eu trin yn ddiweddar, na’u hailhadu a heb unrhyw wrtaith wedi’i chwalu arnyn nhw. Maen nhw’n cael eu creu gan ffermio traddodiadol dwysedd isel, ac maen nhw’n cynnwys amrywiaeth gyfoethog o laswelltau, ffyngau a blodau.

Darllen mwy: Glaswelltiroedd a pham eu bod mewn trafferth

Mae adfer glaswelltiroedd yn hanfodol i atal dirywiad ein blodau gwyllt a’n bywyd gwyllt. Mae angen i ni weithredu nawr i warchod y llefydd pwysig yma a’u fflora a’u ffawna, cefnogi amaethyddiaeth gynaliadwy a lliniaru newid yn yr hinsawdd.

Beth ydyn ni’n ei wneud?

Gweithio gyda ffermwyr a pherchnogion tir, bach a mawr – byddwn yn darparu cyngor a chymorth i’w helpu i wella a diogelu cynefinoedd glaswelltir gan ddefnyddio dulliau ffermio cynaliadwy.
Cefnogi ffermwyr i wella gwytnwch eu ffermydd a’u busnesau, lleihau llifogydd a chynyddu dal a storio carbon drwy warchod glaswelltiroedd.
Cydweithio â cholegau amaethyddol i hyfforddi’r genhedlaeth nesaf o ffermwyr mewn dulliau ffermio sy’n gyfeillgar i fyd natur.
Ysbrydoli cymunedau lleol i ymgysylltu â bywyd gwyllt.

Ein ffocws ni yw tir mewn neu gerllaw Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGAoedd), Ardaloedd Planhigion Pwysig (IPAs) ac Ardaloedd Ffyngau Pwysig (IFAs) – ond byddwn hefyd yn gweithio ar laswelltiroedd ledled Cymru.

Mathau o laswelltir pwysig

Porfa rhos. Yn aml mae glaswellt y gweunydd yn rheoli’r ardaloedd yma ac maen nhw’n gyfoethog mewn bioamrywiaeth, yn darparu pori gwerthfawr ac yn helpu i atal llifogydd. Maen nhw’n agored i niwed oherwydd draenio, plannu coed a chael eu hesgeuluso i brysgwydd.

Dolydd – Mae dolydd llawn blodau yn hanfodol i bryfed peillio a phryfed eraill – ac yn llesol i iechyd da byw. Mae eu dirywiad trychinebus yn bennaf oherwydd dwysedd amaethyddol cynyddol yn ystod y ganrif ddiwethaf.

Glaswelltir hynafol ar gyfer ffyngau prin – Glaswelltir heb unrhyw welliant amaethyddol ers 1840, sy’n darparu cynefin delfrydol i lawer o ffyngau prin. Mae’r DU o bwysigrwydd byd-eang ar gyfer ffyngau capiau cwyr – ffocws y prosiect yma.

Sut gallwch chi gymryd rhan?

Ydych chi’n ffermwr neu’n rheolwr tir?

Rydyn ni eisiau gweithio mewn partneriaeth gyda ffermwyr a pherchnogion tir sy’n awyddus i edrych ar yr hyn y gallai glaswelltiroedd amrywiol ei wneud iddyn nhw, eu ffermydd ac i fyd natur.

Gallwn ddarparu cyngor, cymorth technegol a gwybodaeth – a allai helpu gyda phenderfyniadau ynghylch yr SFS a busnes eich fferm.

Gwirfoddoli

Mae rôl i bawb gyda’r prosiect Glaswelltiroedd Gwydn! Rydyn ni’n chwilio am wirfoddolwyr a all wneud y canlynol:

Helpu gydag arolygon glaswelltir
Cymryd rhan mewn gweithgareddau rheoli tir a rheoli prysgwydd
Ein helpu ni i ysgrifennu blogiau, tynnu lluniau, a chael y gair ar led
Cymryd rhan mewn hyfforddiant mewn meysydd fel monitro, adnabod planhigion a thechnegau rheoli tir
Ymuno â’r tîm! Yn ein trydedd flwyddyn byddwn yn cynnig 2 interniaeth gyda thâl!
Cymryd rhan ym mudiad Mai Di Dor Plantlife a chreu eich dôl eich hun yn eich gardd gefn.
Yn yr hydref, cymryd rhan yn y Waxcap Watch gan ddefnyddio ein ap – Cymerwch ran heddiw.

Glaswelltiroedd Gwydn team sat on the grass

Byddem wrth ein bodd yn clywed gan unrhyw un sydd â diddordeb mewn gwirfoddoli gyda Glaswelltiroedd Gwydn. Cysylltwch â volunteering@plantlife.org.uk am ragor o fanylion.

Dilynwch ni am ddiweddariadau pellach am y prosiect!

@plantlife.loveplants ar Instagram
Plantlife Cymru ar Facebook
@PlantlifeCymru ar X (Twitter gynt)

Os hoffech chi gyfrannu at ariannu’r prosiect yma, cysylltwch â Beth, ein Uwch Swyddog Partneriaethau ar Beth.webb@plantlife.org.uk

Mae’r Gronfa Rhwydweithiau Natur (rownd dau) yn cael ei darparu gan y Gronfa Dreftadaeth, ar ran Llywodraeth Cymru ac mewn partneriaeth â Chyfoeth Naturiol Cymru.