‘Roeddwn i’n arfer gwneud llawer o drin, ailhadu a gwrteithio. Mae hyn yn effeithio ar rywogaethau o blanhigion gwyllt a chyflwr y pridd, ac yn rhyddhau nwyon tŷ gwydr. Fe wnes i sylweddoli hefyd mai dim ond gwneud iawn yn y tymor byr oedden nhw ac nad oedden nhw wir yn talu am gost y straen a’r mewnbwn. Yn aml iawn fel ffermwr rydych chi’n teimlo bod angen i chi fod yn cynhyrchu waeth beth yw’r gost, ond yn ariannol, mae cost mewnbynnau rydych chi’n eu prynu i mewn wedi cynyddu i lefel sydd ymhell o fod yn fforddiadwy.

Pam wnes i newid y ffordd roeddwn i’n ffermio

Fe wnes i newid y system bum mlynedd yn ôl, ar ôl sgwrs gyda Gwas Sifil a ddywedodd y byddai ffermwyr, yn y dyfodol, yn cael eu talu am ffermio sy’n fwy ystyriol i natur. Roedd y trawsnewid yn heriol, yn ariannol ac yn feddyliol: roedd y pwysau gan eraill i ddal ati i ffermio’n gonfensiynol yn enfawr.

Ar ôl y rhyfel roedd y meddylfryd yn ymwneud â chynhyrchu, a byddai ffermwyr tenant wedi colli eu ffermydd oni bai eu bod yn bodloni’r galw. Mae’r athrawiaeth yma wedi dylanwadu ar genedlaethau o ffermwyr ers hynny. Mae’n golygu ein bod ni wedi colli’r cysylltiad rhwng sut a pham rydyn ni’n cynhyrchu’r bwyd, ac rydyn ni weithiau’n anghofio am fanteision bywyd gwyllt o fewn system y fferm.

Beth mae dulliau ffermio cynaliadwy yn ei olygu i blanhigion gwyllt

Gall ffermio da byw yn y ffordd gywir fod o fudd i fioamrywiaeth

Mae angen amser adfer ar blanhigion ar ôl pori er mwyn iddyn nhw allu ffynnu. Er mwyn caniatáu i hyn ddigwydd rydw i bellach yn defnyddio pori torfol, sef symud gwartheg mewn cyfnodau byr o bori dwys iawn, a phori byrnau, sy’n galluogi i dda byw fwydo ar fyrnau gwair cyfan. Rydw i wedi stopio prynu porthiant i mewn ar wahân i rywfaint o wair, ac yn canolbwyntio ar gynhyrchu da byw o ansawdd uchel sy’n bwydo ar borfa.

Roeddwn i angen gwell cydbwysedd rhwng gwahanol fathau o bori, oherwydd mae defaid a buchod yn pori mewn gwahanol ffyrdd, felly llai o ddefaid a chynnydd yn nifer y gwartheg. Heb y rheolaeth gywir, bydd defaid yn bwyta popeth bron, mae gwartheg yn pori mewn ffordd lai dinistriol ac yn gyffredinol maen nhw’n well ar gyfer bioamrywiaeth. Rydw i bob amser yn gweithio i ddarganfod pa gydbwysedd sy’n addas ar gyfer fy nhir i.

Dim ond ‘ffermio’ ddylai ffermio sy’n gyfeillgar i natur fod

Mae sicrhau diogelwch bwyd yn golygu bwyta yn lleol ac yn dymhorol ac, yn sicr, does dim posib i ni gael system fwyd sefydlog pan mae byd natur yn dirywio. Rydw i’n credu y dylai ffermio sy’n gyfeillgar i natur gael ei alw yn “ffermio” ac y dylai unrhyw beth arall gael ei alw yn ffermio diwydiannol neu gemegol.’

Beth sy’n newydd yng ngwaith amaethyddol Plantlife 

Mae llawer o’n tirweddau ucheldirol ac iseldirol ni yng Nghymru yn cael eu rheoli gan gaeau gwyrdd. A dweud y gwir, mae 83% o’n tirwedd amaethyddol ni’n cael ei reoli fel glaswelltir parhaol neu ar gyfer pori garw. Bydd ein cynlluniau amaeth-amgylcheddol yn y dyfodol yn rhan hanfodol o baratoi’r ffordd ar gyfer adfer y tirweddau hyn. O ganlyniad, mae Plantlife wedi bod yn gweithio’n galed ar ein hymateb i Fil Amaethyddol Cymru a Chynigion y Cynllun Ffermio Cynaliadwy ar gyfer 2025. 

Yr heriau a wynebir gan Laswelltiroedd Parhaol yng Nghymru

Mae glaswelltiroedd parhaol (y rhai nad ydynt yn cael eu haredig na’u hailhadu’n rheolaidd) yn cael eu hanwybyddu yn aml wrth liniaru newid yn yr hinsawdd. Fodd bynnag, maent yn ateb allweddol sy’n seiliedig ar natur i’r heriau sy’n ein hwynebu ni. Un rheswm pam eu bod yn cael eu hanwybyddu cymaint yw diffyg gwybodaeth gyfunol am garbon pridd glaswelltir. Maen nhw hefyd yn cael eu gwthio i’r ochr gan bwyslais ar blannu coed ac adfer mawndiroedd mewn polisi. Mae rheoli glaswelltir parhaol yn effeithiol wrth wraidd cynhyrchiant da byw yng Nghymru a’r economi ffermio ehangach. Mae angen iddo fod wrth galon mynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd a bioamrywiaeth hefyd. 

Manteision glaswelltiroedd parhaol

Mae glaswelltiroedd yn gynefinoedd anhygoel, sy’n gallu dal a storio carbon, a gwella bioamrywiaeth. Maen nhw’n darparu amddiffynfeydd naturiol rhag llifogydd, yn gwella ein hiechyd a’n lles, ac yn cloi llygryddion. Yn bwysig iawn hefyd, maen nhw’n cynnal rhan unigryw o dreftadaeth ddiwylliannol Cymru. 

Gwaith Plantlife mewn glaswelltiroedd parhaol yng Nghymru

Yn Plantlife, byddem yn hoffi gweld mwy o gydnabyddiaeth i’r manteision niferus y gall y glaswelltiroedd hyn eu darparu. Rydyn ni’n gofyn i’r Llywodraeth gefnogi ffermwyr a rheolwyr tir i addasu eu harferion ffermio. Hefyd, i’r llywodraeth gynorthwyo ffermydd i adfer a chynnal glaswelltiroedd llawn rhywogaethau. Yn anffodus, yn y gorffennol, mae adfer glaswelltiroedd wedi arwain at gyfraddau talu is o gymharu, er enghraifft, â chymorth i ffermydd âr. Mae angen i’r cynllun newydd fod yn economaidd hyfyw er mwyn i bob ffermwr ymuno ag ef. Bydd yn bwysig bod cyngor da ar gael i ffermwyr a rheolwyr tir i gael mynediad at y cynlluniau hyn, eu defnyddio a’u rheoli. 

Gweithio gyda ffermwyr lleol o amgylch gwarchodfa natur Cae Blaen-dyffryn 

Yn ogystal â rhoi pwysau ar Lywodraeth Cymru i wneud y gorau y gall dros ein hamgylchedd ffermio, rydyn ni hefyd yn gweithio tuag at adfer glaswelltiroedd amaethyddol ein hunain. 

Mae Hywel Morgan wedi ymuno â thîm Plantlife Cymru yn ddiweddar fel ein Cynghorydd Amaethyddol. Bydd yn gweithio yn y dirwedd o amgylch ein gwarchodfa natur yng Nghae Blaen-dyffryn, ger Llanbedr Pont Steffan. Mae’n siarad â ffermwyr lleol ac yn ceisio deall beth yw’r camau gweithredu mwyaf buddiol a chynaliadwy ar gyfer cadwraeth glaswelltir. 

Rydyn ni’n gobeithio, dros amser, y gallwn ni weithio llawer mwy gyda’r gymuned ffermio yma. Bydd Plantlife yn chwilio am arian ar gyfer adfer glaswelltiroedd yn seiliedig ar y cyfleoedd rydyn ni’n dod ar eu traws. Mae Hywel yn cyfrannu gwybodaeth bersonol am ffermio a bydd yn cael gwybodaeth leol drwy siarad â’r gymuned ffermio. Bydd hyn yn ein helpu ni i eiriol dros atebion adfer glaswelltiroedd sydd â’r siawns orau o lwyddo.

Dilynwch ein blog ni a chofrestru ar gyfer ein cylchlythyr; efallai y bydd Hywel yn rhannu gwybodaeth am yr hyn mae wedi’i ddysgu o siarad â’r gymuned ffermio leol.