Come and be part of a global voice for wild plants and fungi
Experience the wonders of nature and its rich biodiversity through our events and activities
Help us expand our nature reserve in Dorset. Donate to help us create more space for nature.
Our corporate partners benefit from 35 years of experience in nature restoration so they can achieve real impact.
Become a Plantlife member today and together we will rebuild a world rich in plants and fungi
Read in: EnglishCymraeg
Meg Griffiths
Wedi meddwl erioed pam fod angen i ni fynd allan i gyfrif planhigion prin?
Meg Griffiths o dîm Plantlife Cymru sy’n adlewyrchu ar haf o ganfod cennau a chasglu data ar gyfer Prosiect Natur am Byth!
Mae Natur am Byth! yn bartneriaeth traws-dacsa, sy’n golygu bod llawer o wahanol sefydliadau’n cydweithio i achub amrywiaeth o rywogaethau – o bryfed a phlanhigion i adar. Mae hyn yn bwysig oherwydd pan fydd unrhyw rywogaeth yn cael ei cholli o ecosystem, mae’n gallu gwneud yr ecosystem gyfan yn wannach ac yn llai abl i ymdopi â newid, dim ots pa fath o rywogaeth ydyw.
Un elfen y mae rhaglen Natur am Byth yn canolbwyntio arni yw rhyfeddodau bach Gororau Cymru. Mae gan yr ardal yma amrywiaeth gyfoethog o fwsoglau a llysiau’r afu, cennau, ffyngau a phryfed. Mae gan y rhywogaethau hyn i gyd un peth yn gyffredin: yn gyffredinol maen nhw’n eithaf bach. Dydi llawer o bobl ddim yn edrych yn ddigon manwl i’w gweld nhw – a dyna beth rydyn ni eisiau ei newid.
Ond cyn i ni allu dechrau gwarchod rhywogaethau prin, mae angen i ni wybod beth yw ein sefyllfa bresennol ni. Mae ‘monitro sylfaen’ yn rhoi darlun i ni o sut gyflwr sydd i’n rhywogaethau targed, a’r safleoedd lle maen nhw’n bodoli – fe allwn ni wedyn ddefnyddio’r data yma i gynllunio sut byddwn ni’n rheoli’r ardaloedd hynny ar gyfer byd natur. Fe allwn ni hefyd dracio sut mae’r rhywogaethau hyn yn adfer yn y dyfodol.
Felly, fe wnes i fynd allan i safleoedd hardd iawn yng Nghanolbarth Cymru i ganfod rhai o rywogaethau targed y prosiect o gennau. Dyma beth wnes i ei ganfod:
Fe all canfod cennau fod fel chwilio am nodwydd mewn tas wair – ond bod y nodwydd mor fach â blaen pin, a choetir ydi’r das wair.
Fe fues i mewn glaw trwm, ar goll yn chwilio am goed, fe fu’n rhaid i mi hel gwartheg oedd yn ceisio bwyta fy llyfr nodiadau i ffwrdd, ac fe wnes i dreulio llawer rhy hir yn syllu drwy fy lens llaw yn edrych ar bob twll a chornel am rai o’r rhyfeddodau bach yma.
Ar adegau roeddwn i’n teimlo fy mod i’n byw yn y deyrnas fechan honno. Roeddwn i’n dod ar draws pryfed ac yn dychryn am fy mywyd wrth feddwl eu bod nhw’n enfawr, ond fe fyddwn i’n tynnu fy llygad oddi wrth y lens llaw ac yn synnu wedyn at gymhlethdod aruthrol y byd enfawr rydyn ni’n byw ynddo.
Mae wedi bod yn bleser gweithio i gasglu’r data y mae posib eu defnyddio i ddangos bod prosiect Natur am Byth yn cael effaith gadarnhaol ac yn cefnogi’r rhywogaethau yma.
Nid yn unig y mae gan y prosiect y potensial i gefnogi’r cennau prin yma i adfer, ond hefyd mae ganddo’r potensial i newid canfyddiadau – gan chwyddo’r bydoedd cudd rydyn ni’n eu hanwybyddu’n ddyddiol ac arddangos y rhyfeddodau bach prin ac arbennig sy’n byw ynddyn nhw.
The beautiful mountain plant, Rosy Saxifrage, has returned to the wild in Wales after becoming extinct in 1962.
Cyfle i ddarganfod y coetiroedd cam, cnotiog ar gopaon uchaf, gwylltaf Cymru, wrth i Robbie Blackhall-Miles ddatgelu cyfrinachau coetiroedd bach ond hudolus Eryri, sef Meryw a Helyg Bach.
The Wild Leek has been a symbol of Wales for so long that its stories date back to St David himself.
Partneriaeth Natur am Byth yw prosiect Adfer Gwyrdd blaenllaw Cymru. Mae’n uno naw elusen amgylcheddol gyda Chyfoeth Naturiol Cymru (CNC) i gyflwyno rhaglen treftadaeth naturiol ac allgymorth fwyaf y wlad i achub rhywogaethau rhag difodiant ac ailgysylltu pobl â byd natur. Diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol dyfarnwyd mwy na £4.1m o’r Gronfa Dreftadaeth i’r bartneriaeth ym mis Mehefin 2023. Mae CNC wedi cyfrannu £1.7m ac mae partneriaid Natur am Byth wedi sicrhau £1.4m pellach gan Lywodraeth Cymru, Cyngor Celfyddydau Cymru a nifer o ymddiriedolaethau elusennol, sefydliadau a chyfranwyr corfforaethol. Mae’r rhain yn cynnwys rhoddion gan Sefydliad Esmée Fairbairn, a chefnogaeth sylweddol gan Gynllun Cymunedau Treth Gwarediadau Tirlenwi Llywodraeth Cymru sy’n cael ei weinyddu gan Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru (WCVA).
Dave Lamacraft
Mae Dave Lamacraft, Arbenigwr Cennau a Bryoffytau Plantlife, yn mynd allan i ddarganfod cyfoeth o gennau rhyfeddol sy’n galw coedwigoedd glaw Cymru yn gartref.
Rydw i’n ddigon ffodus i fod wedi gweithio yn ein coedwigoedd glaw tymherus ni ers ymhell dros ddegawd bellach, ac er bod llawer o’n gwaith diweddar ni yma yn Plantlife wedi canolbwyntio ar ardaloedd coedwigoedd glaw Lloegr, drwy ein prosiect ‘LOST’ yn Ardal y Llynnoedd a’r prosiect ‘Building Resilience’ yn Ne Orllewin Lloegr, y ddau wedi’u cyllido gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol, rydw i wedi cael y cyfle i fynd allan i rai o’n coedwigoedd glaw ni yng Nghymru yn ystod yr wythnosau diwethaf ac wedi cael fy atgoffa pa mor arbennig ydyn nhw.
Roedd y cyntaf o’r ymweliadau yma â stad Dolmelynllyn yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn y Ganllwyd i edrych ar y trawsblannu ar gennau Llysiau’r Ysgyfaint a wnaethom bum mlynedd yn ôl. Yn wreiddiol, roedd hon yn ymgais i achub y cennau yma o hen goeden Onnen a oedd yn llythrennol wedi’i gwisgo mewn cennau Llysiau’r Ysgyfaint, o dri math, a gafodd ei chwythu i’r llawr mewn storm haf. Mae trawsblannu’r rhywogaethau deiliog mawr yma’n weddol syml yn ymarferol ond mae’n anodd ei wneud yn iawn, y gamp yw dod o hyd i’r gilfach iawn ac un sydd i o afael dannedd gwlithod.
Does dim posib gwarantu llwyddiant ac roedd mwyafrif y trawsblaniadau yma wedi’u colli i wlithod. Cafwyd rhai llwyddiannau nodedig serch hynny, gyda’r ‘lob scrob’ Lobarina scrobiculata yma’n ffynnu ar sycamorwydden, a gorau oll gan mai dyma un o’r cennau llysiau’r ysgyfaint prinnach yng Nghymru. Mae gan yr ardal lle cafodd hwn ei drawsblannu gymunedau ysblennydd o gennau ar hen goed ynn, derw a sycamorwydd, yr arddangosfa orau o gennau llysiau’r ysgyfaint yng Nghymru mae’n debyg gyda digonedd o Lysiau’r Ysgyfaint y Coed Lobaria pulmonaria, Cen Memrwn Ricasolia amplissima, ‘Stictas Drewllyd’ Sticta fuliginosa a Sticta sylvatica a Chroen jeli glas Leptogium cyanescens.
Aeth ymweliad safle arall â mi i goetir anghysbell ger Trawsfynydd lle rydym yn helpu Cyfoeth Naturiol Cymru i ganfod y ffordd orau o reoli’r coetir yma. Er mai dim ond ychydig filltiroedd i fyny’r ffordd o’r Ganllwyd mae’r safle yma, dyma goetir tra gwahanol i Ddolmelynllyn gan ei fod ar uchder uwch ac yn agored i lefelau uwch o lawiad. Mae’n ffafrio gwahanol gymunedau o gennau a bryoffytau gyda’r hyn y gellid ei ystyried yn gennau ‘coedwig cwmwl’ a fflora bryoffyt ‘gorgefnforol’ cyfoethog sy’n cynnwys llawer o rywogaethau prin.
Delwedd gan Dave Lamacraft
Mae hyn hefyd wedi fy atgoffa i o ba mor amrywiol yw ein coedwig law ni, yn yr un ffordd â nad oes unrhyw ddau wlybdir, aber neu fynydd yr un fath, nid oes unrhyw ddarn o goedwig law dymherus yr un fath. Maent i gyd yn amrywio yn ôl daeareg, topograffeg, agwedd, hinsawdd, hanes, rheolaeth ac ati; mae ein coedwig law dymherus ni yn Ne Orllewin Lloegr yn dra gwahanol i’r un yng Ngorllewin yr Alban, gyda Chymru rywle yn y canol. Mae ‘cefnforedd’ yn dylanwadu’n arbennig arnynt – i ba raddau mae agosrwydd at Fôr yr Iwerydd yn dylanwadu ar yr hinsawdd – ac yn fras maent yn sychach ac yn fwy heulog i’r de ac yn llawer gwlypach i’r gogledd.
Mae hyn yn y bôn yn golygu na fyddwch chi byth yn gweld yr un pethau ddwywaith ac mae oes o archwilio ar gael. Byddwn yn annog unrhyw un i estyn am lens llaw (nid yw’n hanfodol o bell ffordd, ond yn bendant mae’n helpu i werthfawrogi’r pethau bach) a mynd allan i archwilio.
Dyma rai o fy hoff goedwigoedd glaw i ar gyfer ymweld â nhw yng Nghymru:
Mae glaswelltiroedd amaethyddol yn rheoli tirwedd wledig Cymru. Mae dod o hyd i ffyrdd o adfer cynefinoedd llawn rhywogaethau i ffermydd yn flaenoriaeth i Plantlife Cymru.
Chris Jones, the Warden of Kenfig National Nature Reserve, recently found the very rare fungus, during a routine survey.
Byddwn yn anfon diweddariadau atoch chi ar e-bost am ein gwaith, newyddion, ymgyrchoedd, apeliadau a ffyrdd o gymryd rhan. Ni fyddwn yn rhannu eich manylion byth a gallwch optio allan ar unrhyw adeg. Darllenwch ein Hysbysiad Preifatrwydd.
