‘Roeddwn i’n arfer gwneud llawer o drin, ailhadu a gwrteithio. Mae hyn yn effeithio ar rywogaethau o blanhigion gwyllt a chyflwr y pridd, ac yn rhyddhau nwyon tŷ gwydr. Fe wnes i sylweddoli hefyd mai dim ond gwneud iawn yn y tymor byr oedden nhw ac nad oedden nhw wir yn talu am gost y straen a’r mewnbwn. Yn aml iawn fel ffermwr rydych chi’n teimlo bod angen i chi fod yn cynhyrchu waeth beth yw’r gost, ond yn ariannol, mae cost mewnbynnau rydych chi’n eu prynu i mewn wedi cynyddu i lefel sydd ymhell o fod yn fforddiadwy.

Pam wnes i newid y ffordd roeddwn i’n ffermio

Fe wnes i newid y system bum mlynedd yn ôl, ar ôl sgwrs gyda Gwas Sifil a ddywedodd y byddai ffermwyr, yn y dyfodol, yn cael eu talu am ffermio sy’n fwy ystyriol i natur. Roedd y trawsnewid yn heriol, yn ariannol ac yn feddyliol: roedd y pwysau gan eraill i ddal ati i ffermio’n gonfensiynol yn enfawr.

Ar ôl y rhyfel roedd y meddylfryd yn ymwneud â chynhyrchu, a byddai ffermwyr tenant wedi colli eu ffermydd oni bai eu bod yn bodloni’r galw. Mae’r athrawiaeth yma wedi dylanwadu ar genedlaethau o ffermwyr ers hynny. Mae’n golygu ein bod ni wedi colli’r cysylltiad rhwng sut a pham rydyn ni’n cynhyrchu’r bwyd, ac rydyn ni weithiau’n anghofio am fanteision bywyd gwyllt o fewn system y fferm.

Beth mae dulliau ffermio cynaliadwy yn ei olygu i blanhigion gwyllt

Gall ffermio da byw yn y ffordd gywir fod o fudd i fioamrywiaeth

Mae angen amser adfer ar blanhigion ar ôl pori er mwyn iddyn nhw allu ffynnu. Er mwyn caniatáu i hyn ddigwydd rydw i bellach yn defnyddio pori torfol, sef symud gwartheg mewn cyfnodau byr o bori dwys iawn, a phori byrnau, sy’n galluogi i dda byw fwydo ar fyrnau gwair cyfan. Rydw i wedi stopio prynu porthiant i mewn ar wahân i rywfaint o wair, ac yn canolbwyntio ar gynhyrchu da byw o ansawdd uchel sy’n bwydo ar borfa.

Roeddwn i angen gwell cydbwysedd rhwng gwahanol fathau o bori, oherwydd mae defaid a buchod yn pori mewn gwahanol ffyrdd, felly llai o ddefaid a chynnydd yn nifer y gwartheg. Heb y rheolaeth gywir, bydd defaid yn bwyta popeth bron, mae gwartheg yn pori mewn ffordd lai dinistriol ac yn gyffredinol maen nhw’n well ar gyfer bioamrywiaeth. Rydw i bob amser yn gweithio i ddarganfod pa gydbwysedd sy’n addas ar gyfer fy nhir i.

Dim ond ‘ffermio’ ddylai ffermio sy’n gyfeillgar i natur fod

Mae sicrhau diogelwch bwyd yn golygu bwyta yn lleol ac yn dymhorol ac, yn sicr, does dim posib i ni gael system fwyd sefydlog pan mae byd natur yn dirywio. Rydw i’n credu y dylai ffermio sy’n gyfeillgar i natur gael ei alw yn “ffermio” ac y dylai unrhyw beth arall gael ei alw yn ffermio diwydiannol neu gemegol.’

Ym Mhrydain, amaethyddiaeth ydi’r grym cryfaf yn y cymunedau o blanhigion sydd gennym ni, ac mae da byw ffermydd yn allweddol wrth efelychu effeithiau symudiad cyson y buchesi gwyllt o anifeiliaid pori a oedd unwaith yn crwydro ein cefn gwlad. Mae llawer, os nad pob un, o’n cymunedau o blanhigion yn dibynnu ar ryw fath o bori neu dynnu llystyfiant i sicrhau eu bod yn goroesi.

Gall dealltwriaeth o bori cadwraeth, torri gwair a rheoli prysgwydd helpu ein cynefinoedd mwyaf cyfoethog o ran rhywogaethau i ffynnu.

Felly sut ar y ddaear mae plesio’r holl rywogaethau drwy’r amser?

Mae’n gwestiwn rydw i’n ei ofyn i mi fy hun yn aml, ac yn un a gododd pan wnaethom ddatblygu prosiect Tlysau Mynydd Eryri Eryri’s Mountain Jewels sy’n rhan o Natur am Byth!. Gyda 10 rhywogaeth wahanol iawn o blanhigion a 2 rywogaeth o infertebrata, rhaid i ni feddwl am sawl ffordd wahanol o sicrhau bod y rhain i gyd yn cael gofal.

Ar gyfer ein rhywogaethau llysieuol tal, fel Lliflys y Mynydd Saussurea alpina a Heboglys Eryri Hieracium snowdoniense, mae bron yn sicr bod angen i ni ystyried pori gyda gwartheg yn yr Hydref ac efallai pwl byr o bori ddechrau mis Mai.

Beth mae hyn yn ei olygu i laswelltiroedd eraill, fel lawntiau?

Drwy gael cyfuniad o’r holl anifeiliaid pori yma yn cael eu rheoli a’u symud i’r llefydd iawn ar yr amser iawn o’r flwyddyn, gallwn yn sicr roi cynnig ar gael yr amodau’n iawn ar gyfer popeth.

Ond yr hyn sy’n ddiddorol am y cwestiwn yma ydi ei fod yn berthnasol hefyd i’n lawntiau ni. Mae #MaiDiDor yn ein hannog ni i adael ein lawntiau heb eu torri am fis cyfan. Gallwn ei ymestyn i ‘Blodau Diderfyn Mehefin’ ond erbyn hynny bydd Llygad y Dydd, Dant y Llew a blodau eraill tyweirch byr dechrau mis Mai wedi mynd ac wedi cael eu tagu gan lu o rywogaethau eraill.

Sut gallwn ni sicrhau bod gennym ni’r dewis ehangaf o blanhigion ar ein lawnt ni drwy gydol y flwyddyn?

Gallwn hyd yn oed efelychu’r gwahanol fathau o anifeiliaid pori drwy ddewis uchder gwahanol i dorri’r llwybrau. Os ydych chi eisiau Llygad y Dydd eto, byddwch fel dafad a thorri’n fyr; os ydych chi eisiau i’r Bengaled a Llygad-llo Mawr ailflodeuo yn nes ymlaen yn ystod y tymor, gallwch fod yn fuwch a thorri rhai ohonyn nhw cyn iddyn nhw orffen blodeuo; os cewch chi fieri neu ddanadl poethion, ewch ati i’w torri nhw i lawr at y ddaear fel gafr.

Drwy adael rhai darnau’n dal, rhai darnau o uchder canolig a rhai darnau’n fyr byddwch yn creu brithwaith diddorol o wahanol gynefinoedd lawnt sy’n addas ar gyfer cymaint o wahanol rywogaethau â phosib. Ar ddiwedd y flwyddyn, cyn i’r glaswellt ddechrau troi’n frown a gollwng ei hadau, un o’r pethau pwysicaf y gallwch chi ei wneud ar gyfer eich dôl lawnt yw ei phori i lawr yn gyfan gwbl (yn union fel y byddai buches enfawr o ych gwyllt yn ei wneud wrth fudo) ac ailddechrau’r broses ar gyfer hwyl #MaiDiDor y flwyddyn nesaf.